Zonder kennis verliezen musea hun ziel

Wat begrijpen we van een middeleeuws altaarstuk of van Mondriaans Victory Boogie Woogie als we niets van de geschiedenis of de context weten? Essayist Bas Heijne maakte in 2019 korte metten met de suggestie dat de objecten en gebouwen die we als erfgoed koesteren voor zichzelf spreken. ‘Het zijn wijzelf die het verhaal vertellen over die objecten, wij geven ze betekenis, wij houden ze tegen het licht, onderzoeken ze, koesteren ze en brengen ze in verband met andere verhalen.’ (NRC, 20 september 2019)

Onderzoek voor Museum Arnhem

Wat Heijne beschrijft is bij uitstek het veld waarop kunsthistorisch onderzoeker Marie Stel zich in 2019 bewoog. Een beurs uit het Fonds voor Onderzoek naar Moderne en Hedendaagse Kunst stelde haar in de gelegenheid zich te verdiepen in de collectie hedendaagse kunst van Museum Arnhem. Zij onderzocht en beschreef meer dan 2000 objecten ten behoeve van de database en de nieuwe presentatie van het museum dat momenteel wordt verbouwd.

Maatschappelijke ontwikkelingen

Het leggen van verbanden met ontwikkelingen in de samenleving en andere werken uit de collectie was een essentieel onderdeel van haar werk. Als voorbeeld noemt Marie het denken over wat ‘vrouwelijk’ en ‘mannelijk’ is. ‘Kunstenaar Wafae Ahalouch el Keriasti speelt in haar werk met uitvergrotingen van clichés over vrouwelijkheid en mannelijkheid. Hiermee wil ze gevestigde waardenpatronen en machtsverhoudingen in de samenleving ter discussie stellen. Een inspiratie is daarbij de beeldtaal van het circus: acrobaten, clowns, travestieten en burleske dansers, waarmee haar werk aansluit bij dat van de neorealisten uit het interbellum, zoals Pyke Koch.’

Vertellen van verhalen

‘Een ander voorbeeld is de impact die het slavernijverleden op de huidige maatschappij heeft. Dat is een terugkerend thema in het werk van kunstenaars als Kara Walker en Patricia Kaersenhout, maar de betekenis ervan wordt pas duidelijk als je hun verwijzingen naar historische gebeurtenissen en vergeten geschiedenissen herkent en begrijpt. Het vertellen van dit soort verhalen is een heel belangrijke taak van een museum. Niet alles spreekt vanzelf en ook niet voor elk publiek.’