16 oktober 2024
Kunst
18 mei 2022
Wapenborden ridders van het Gulden Vlies voor Het Noordbrabants Museum
Met steun van de Vereniging Rembrandt heeft Het Noordbrabants Museum twee middeleeuwse wapenborden van de ridders Jean de Melun en Philippe de Croÿ kunnen verwerven. Ze vormen samen met twee wapenborden uit de collectie van het Rijksmuseum de enige originele 15de-eeuwse wapenborden van de Orde van het Gulden Vlies in Nederland.
Gulden Vlies
In 1430 stichtte Filips de Goede, hertog van Bourgondië een ridderorde die hij de Orde van het Gulden Vlies noemde, naar de gouden ramsvacht waar de helden Jason en de Argonauten volgens de mythe naar op zoek moesten. De ridders beloofden trouw aan de hertog en waagden hun levens voor hem in veldslagen. De prestigieuze orde versterkte de band tussen de hertog en de hoge adel en het verbond de adel uit allerlei streken ook onderling.
Pierre Coustain, Wapenbord van Jean de Melun, 1481 | olieverf op paneel, 94,5 x 58,5 cm | Noordbrabants Museum, Den Bosch | gesteunde aankoop uit 2022
Sint-Jan
De vergaderingen van de orde, de kapittelbijeenkomsten, werden gehouden in kerken. In 1481 werd het 14de kapittel gehouden in de Sint-Jan te 's-Hertogenbosch, met als hoogtepunt de ridderslag van een nieuwe ridder van de orde: de driejarige Filips de Schone.
Bij de pracht en praal van de bijeenkomsten hoorde ook het gebruik dat de ridders na afloop hun wapenborden in de kerk achterlieten. Dat was niet zonder betekenis. Bij belangrijke plechtigheden werden de borden in processies meegedragen. En was een ridder zijn soeverein niet trouw, dan werd hij via zijn wapenbord vernederd – dan hing men het bord bijvoorbeeld ondersteboven.
Pierre Coustain, Wapenbord van Philippe de Croÿ, 1481 | olieverf op paneel, 94,5 x 58 cm | Noordbrabants Museum, Den Bosch | gesteunde aankoop uit 2022
Openbare verkoop
De Bossche wapenborden hingen boven het koorgestoelte in het hoogkoor van de Sint-Jan. In de Franse tijd (1794-1814) werden ze uit de kathedraal verwijderd en in het openbaar verkocht. Twee van de borden kwamen in het Rijksmuseum terecht en zijn in bruikleen bij Het Noordbrabants Museum. Door de aankoop zijn daar nu ook de wapenborden van Jean de Melun en Philippe de Croÿ bijgekomen. De Brugse schilder en ‘valet de chambre’ van Filips de Goede, Pierre Coustain, decoreerde ze zoals dat hoorde met de familiewapens van de ridders en met de ketting met het gulden vlies, de symbolen van de befaamde ridderorde.
Verhaal van Brabant
De wapenborden passen prachtig in de recent door het museum volledig vernieuwde vaste presentatie ‘Het verhaal van Brabant’. Ze getuigen van belangrijke momenten in de Bossche geschiedenis, zoals het bijzondere 14de kapittel van de ridderorde in 1481, en van lotgevallen van Brabants erfgoed in de Franse tijd. De borden zijn bovendien kunsthistorisch interessant als twee originele 'memorietafels' van de beroemde Orde van het Gulden Vlies. De aanwezigheid van vier borden is bijzonder, omdat de wapenborden van de orde oorspronkelijk ook bedoeld zijn als onderdeel van een reeks.
Met dank aan
Deze aankoop is mogelijk gemaakt met steun van de Vereniging Rembrandt (mede dankzij haar Jheronimus Fonds) en de Stichting Vrienden van Het Noordbrabants Museum.
Meer weten over deze borden? Klik hier.
