Surrealistisch topstuk Miró voor Boijmans Van Beuningen

Joan Miró en het surrealisme

In de revolutionaire beginperiode van het surrealisme was Joan Miró een van de belangrijkste kunstenaars. Vanaf 1924, het jaar waarin André Breton zijn eerste Surrealistisch Manifest publiceerde, maakte Miró gedurende enkele jaren zijn zogenaamde droomschilderijen. Hij streefde ernaar zijn rationele denken uit te schakelen om in contact te komen met het onderbewuste. Daarmee zouden beelden, associaties en spontane impulsen de vrije loop krijgen – vergelijkbaar met de onbevangen manier waarop jonge kinderen tekenen. Waar andere surrealisten deze staat probeerden te bereiken door middel van alcohol, drugs of hypnose, hallucineerde Miró naar eigen zeggen doordat hij niet altijd in de gelegenheid was goed te eten.

Peinture poème

Het schilderij Peinture-poème (Musique, Seine, Michel, Bataille et moi) is een karakteristiek voorbeeld van Miró’s vroege surrealistische werk uit de periode 1924-27. Tegen een achtergrond in verschillende tinten bruin zweven een oranje bolvorm, kleurige gestippelde spiralen met daaronder dunne verticale lijnen. Linksboven en rechtsonder heeft de kunstenaar enkele woorden toegevoegd. Hoewel de gekleurde vormen tweedimensionaal ogen, word je als beschouwer de diepte ingezogen. Dat effect bereikte Miró door het verschil in intensiteit van de vormen, de grootte van de opschriften en vooral ook door de achtergrond, waarin vaag omlijnde vormen associaties oproepen met huizen in een landschap.

Teksten

Peinture-poème is een werk dat zich niet eenvoudig laat duiden, en de schijnbaar willekeurig gekozen woorden Musique, Seine, Michel, Bataille et moi maken het schilderij nog raadselachtiger. Door een uitspraak van Miró weten we dat hij zich baseerde op wandelingen met vrienden langs de rivier: ‘Ik hield ervan om kringen in het water te maken. Ik hield van de weerspiegelingen en de veranderende kleuren in veranderend licht. Korte tijd later schilderde ik een schilderij dat de wandelingen langs de rivier opriep. Tussen de gestippelde cirkels schreef ik “Muziek, Michel, Bataille en ik”.’ Miró verwees hiermee naar de Franse schrijver en dichter Michel Leiris en de filosoof George Bataille.

Surrealisme in Boijmans Van Beuningen

De collectie surrealisme in Museum Boijmans Van Beuningen behoort tot de beste van Europa. Het museum richtte zich met hoofdconservator moderne kunst Renilde Hammacher vanaf de jaren zestig van de vorige eeuw met zijn tentoonstellings- en aankoopbeleid actief op het surrealisme. In 1979 wist Hammacher – met steun van de Vereniging Rembrandt – een aantal topstukken van Salvador Dalí en René Magritte uit de verzameling James voor het museum te verwerven. Deze kerncollectie werd in de decennia daarop gestaag uitgebreid, maar het abstracte surrealisme was tot voor kort met enkele werken van Yves Tanguy, André Masson en een zogeheten woordschilderij van Magritte nog altijd mondjesmaat vertegenwoordigd.

Miró in de collectie van het Boijmans

Het ontbreken van een schilderij dat Miró’s radicale en eigen invulling van het surrealisme laat zien werd al vele decennia als een groot gemis ervaren. Met uitzondering van een klein reliëf uit 1931 in het Stedelijk Museum Amsterdam had geen enkel Nederlands museum een werk van hem uit de jaren 1920 en '30. De aankoop van Peinture-poème (Musique, Seine, Michel, Bataille et moi) vult daarom een belangrijke leemte, zowel in de verzameling van Museum Boijmans Van Beuningen als in de Collectie Nederland.

Met dank aan

Aangekocht met steun van de Vereniging Rembrandt (mede dankzij haar Nationaal Fonds Kunstbezit, haar Dura Kunstfonds, haar Innorosa Fonds, haar Themafonds Moderne kunst, en de jaarlijkse bijdrage van het Prins Bernhard Cultuurfonds), het Museaal Aankoopfonds, het Mondriaan Fonds, de Stichting Museum Boijmans Van Beuningen, de VriendenLoterij, de Stichting Bevordering van Volkskracht, de G.Ph. Verhagen-Stichting, de Kring van Eyck, de Boijmans Business Club en Boijmans Corporate Members, de Stichting Elise Mathilde Fonds, de Erasmusstichting en andere begunstigers.

Meer weten over dit fascinerende schilderij? Klik hier.