16 oktober 2024
Kunst
25 augustus 2021
Rijksmuseum ontdekt en verwerft 'Calvarie' van Claus Sluter
Hij was een van de beste beeldhouwers van de late middeleeuwen, maar omdat zijn kunst heel zeldzaam is, ontbrak Claus Sluter lange tijd in het Rijksmuseum. Dat is nu voorgoed verleden tijd: dankzij de Vereniging Rembrandt heeft het museum een Calvarie van Sluter aangekocht.
Claus Sluter (toegeschreven aan), Calvarie, ca. 1390-1400 | buxushout, H 57,3 cm | Rijksmuseum, Amsterdam | gesteunde aankoop uit 2021
Zeldzame meester
De in Haarlem geboren Claus Sluter (ca. 1350-1406) was vanaf 1385 hofbeeldhouwer van hertog Filips de Stoute van Bourgondië. Voor het hof in Dijon vervaardigde hij buitengewoon realistische beelden van ongekend hoge kwaliteit. De hertogelijke opdrachten betroffen vaak monumentale projecten, zoals het praalgraf van Filips de Stoute. Dat bevindt zich nog altijd in Dijon, net als het grootste deel van Sluters oeuvre. Daarom is zijn werk op de kunstmarkt altijd schaars geweest.
Gemiste kans
In 1939 kreeg het Rijksmuseum een bijzondere kans: er bleek een sculptuur van Sluter te koop in Amerika. Rijksmuseum-directeur Frederik Schmidt-Degener greep deze gelegenheid met beide handen aan. Helaas werd zijn poging verijdeld door de dreigende wereldoorlog en door problemen rond de financiering. Daarna waren er nagenoeg geen Sluters meer in particulier bezit. Dat was niet alleen slecht nieuws voor het Rijksmuseum, maar voor heel Nederland, want geen enkel ander Nederlands museum kon op een werk van Sluter bogen.
Een veelbelovende ontdekking
In het voorjaar van 2020 kwam het Rijksmuseum een uitzonderlijke Calvarie – een kruisigingsgroep – op het spoor. Het kunstwerk was duidelijk gemaakt in een Bourgondisch atelier, en bleek van zeer hoge kwaliteit, maar de maker was onbekend. Wie kon toen zoiets fraais uit één blok buxushout snijden? Het Rijksmuseum deed uitvoerig onderzoek: naar de stijl en de datering, en naar de iconografie, die uitzonderlijke elementen bevat, zoals de leeuwin met welpen onder het kruis – dat tafereel komt bij geen enkel ander beeld van de kruisiging voor.
Detail van de leeuwin met welpen, onderaan het kruis. Dat tafereel gaat terug op het middeleeuwse idee dat welpen dood ter wereld komen, en na drie dagen door hun ouders tot leven worden gewekt. Daardoor werden ze geassocieerd met de wederopstanding van Christus.
Nader onderzoek
Uit het onderzoek bleek dat de maker van dit kunstwerk niet alleen tot de meest begaafde kunstenaars van zijn tijd behoorde, maar ook dat zijn stijl opvallende overeenkomsten vertoont met die van Claus Sluter. De Calvarie werd met grote interesse bekeken door verschillende experts uit binnen- en buitenland. Langzaamaan werd duidelijk dat er maar één plek is geweest waar deze beeldengroep kan zijn ontstaan: in het atelier van Claus Sluter. Het stuk is daar zeer waarschijnlijk vervaardigd door de meester zelf of onder diens directe leiding.
In het Rijksmuseum
Mede dankzij de Vereniging Rembrandt is deze nieuw ontdekte Sluter nu voor iedereen te zien in het Rijksmuseum. Daardoor kan de beeldhouwer in Nederland eindelijk de aandacht krijgen die hij verdient. Niet omdat hij nu eenmaal tot de canon, en dus tot de ‘uitverkorenen’ behoort, maar omdat zijn uitmuntende beelden, met de levensecht weergegeven emoties, ons nog steeds kunnen boeien en ontroeren. Deze Calvarie is daarvan een schitterend bewijs.
Met dank aan
Deze aankoop is tot stand gekomen met steun van de Vereniging Rembrandt (mede dankzij haar Fonds van de Utrecht & Gooi Cirkel, haar Themafonds Beeldhouwkunst en haar Schoufour-Martin Fonds), het Mondriaan Fonds en particuliere schenkers via het Rijksmuseum Fonds.
Meer weten? Klik hier.
