Meesterwerk Emanuel de Witte voor Alkmaar

Uniek in het oeuvre

Met deze aankoop, de meest ambitieuze uit zijn geschiedenis, heeft Stedelijk Museum Alkmaar het grootste schilderij van Emanuel de Witte verworven. De kunstenaar heeft vele kerkinterieurs geschilderd, maar het Interieur van een gefantaseerde katholieke kerk is buitengewoon monumentaal. Het doek is niet alleen uitzonderlijk groot van formaat, ook de compositie is opvallend majestueus. Dat komt omdat De Witte bij dit kerkinterieur meer heeft 'uitgezoomd' dan gewoonlijk, waardoor het extra groots aandoet. De Witte schilderde het doek waarschijnlijk in Amsterdam, de stad waar hij zo'n 40 jaar woonde en werkte.

Levensecht kerkgebouw

Net als bij zijn andere kerkinterieurs, wekt De Witte de gotische kerk op dit schilderij tot leven met geraffineerde lichteffecten. Het heldere licht dat door de ramen valt, gedraagt zich zoals echt licht: het doet de vergulde decoraties in het interieur schitteren en creëert lichtvlekken op de muren en de vloer. Door de ronde opening in het dak, een zogeheten 'oculus', zien we een helderblauwe hemel. Zo'n open dak, niet erg geschikt voor het Hollandse weer, doet vermoeden dat dit kerkgebouw ontsproten is aan de fantasie van de kunstenaar.

Rooms-katholiek

Dat vermoeden wordt bevestigd door het feit dat deze kerk in gebruik is voor de rooms-katholieke eredienst. In de 17de-eeuwse Republiek mochten rooms-katholieken hun geloof namelijk alleen belijden in huis- of schuilkerken. Dit tafereel - waarin de mis wordt opgedragen in een monumentale kerk - kon dus alleen bestaan in de kunst, en in de fantasie van rooms-katholieke gelovigen. Het is dan ook aannemelijk dat De Witte dit grote doek heeft geschilderd in opdracht van een rooms-katholieke burger.

In Alkmaar

Zo bezien is het schilderij ook een fraai document, waarmee Alkmaar kan vertellen over de religieuze spanningen in de 17de eeuw, toen Alkmaar een relatief grote rooms-katholieke gemeenschap kende. Patrick van Mil, directeur Stedelijk Museum Alkmaar: 'Dit is een geweldige aanwinst voor ons museum. Iedereen die voor dit schilderij staat wordt betoverd door de verhalen en de geweldige licht- en ruimtewerking.' De nieuwe aanwinst is t/m 24 januari 2022 te zien in een speciale zaal. Daarna krijgt het schilderij een plek in de vaste collectiepresentatie.

Met dank aan

Deze aankoop is tot stand gekomen met steun van de Vereniging Rembrandt (mede dankzij haar Mr. J.J.A.M. Kennis Fonds, haar Caius Fonds, haar Dorodarte Kunst Fonds, haar VriendenLoterij Aankoopfonds en een bijdrage van The School of Life Amsterdam), het Mondriaan Fonds en particuliere sponsors.

Meer weten over dit kunstwerk? Klik hier.