Hollands meisje aan het ontbijt

Niets is zo’n vertrouwde gewoonte als jezelf een kopje koffie inschenken aan het ontbijt. Dagelijks drinken we in Nederland dan ook zo’n zesenhalf miljoen liter, waarmee we tot de top vijf van ’s werelds grootste koffiedrinkers behoren. Misschien is dit dan ook een van de redenen waarom Hollands meisje aan het ontbijt zo tot de verbeelding spreekt. Natuurlijk is er sinds het midden van de 18de eeuw het een en ander veranderd: de kleding, het stoofje, de koffiepot met het kraantje en niet in de laatste plaats de rust waar we tegenwoordig soms zo naar verlangen. Maar het ritueel en de eenvoud van het Hollandse burgerlijke interieur zijn heel herkenbaar.

'Het is zo mooi, het straalt zo'n rust uit en laat zo onverbloemd Liotards liefde voor de Nederlandse 17de-eeuwse schilderkunst zien.'
Taco Dibbits, hoofddirecteur Rijksmuseum

Waarom gesteund

Met het onderwerp, de techniek en de nadrukkelijke aandacht voor stofuitdrukking in zijn Hollands meisje aan het ontbijt plaatst de Zwitserse kunstenaar Jean-Étienne Liotard zich in de traditie van schilders als Johannes Vermeer, Gerard ter Borch en Gabriël Metsu, net zoals hij met het in het oog springende kerkinterieur aan de wand verwijst naar de Hollandse schilderkunst uit de Gouden Eeuw. Daarmee is dit werk een schakel tussen de 17de-eeuwse Hollandse kunst en de Europese kunst uit de 18de eeuw, aan de hand waarvan het Rijksmuseum op een aanschouwelijke wijze kan tonen hoe kunstenaars uit verschillende landen elkaar over en weer beïnvloedden. Met deze aankoop is aan ons gezamenlijke kunstbezit een internationaal hoogtepunt toegevoegd dat alles in zich heeft om zich te nestelen in ons collectief geheugen.

Met dank aan

Aangekocht met steun van de Vereniging Rembrandt (mede dankzij haar Nationaal Fonds Kunstbezit), de BankGiro Loterij [thans: VriendenLoterij], het Mondriaan Fonds, het VSBfonds, het Rijksmuseum Fonds, Rijksmuseum International Circle en particulieren

Nationaal Fonds Kunstbezit

Vragen

Valt je iets op? Of heb je extra informatie over dit object? Laat het ons weten!

Bulletin

Het Hollandse meisje van Liotard

Bulletin van de Vereniging Rembrandt, voorjaar 2017, pp. 22-24.

Download

Bekijk het werk in context

1 / 3

Brieflezende vrouw

Vermeer was als kunstenaar in de 18de eeuw bijna vergeten. Daarom is het onzeker of Liotard, tijdens zijn tweejarig verblijf in Holland, Vermeers werken heeft gezien. Het staat echter buiten kijf dat het Hollands meisje aan het ontbijt nooit was ontstaan zonder dat Liotard zich bewust was van het bestaan van de schilderijen van Vermeer. Een goed voorbeeld hierbij is de Brieflezende vrouw, een werk dat Vermeer schilderde in of omstreeks 1663. Het schilderij toont eenzelfde soort ingetogenheid van een en profil weergegeven meisje in een sober gestoffeerde kamer.

Johannes Vermeer, Brieflezende vrouw, ca. 1633 | olieverf op doek, 46,5 × 39 cm | Rijksmuseum, Amsterdam

2 / 3

Vrouw aan de maaltijd, bekend als ‘Het ontbijt van de kat’

Binnen Liotards oeuvre van ongeveer 600 werken zijn slechts vijftien genrestukken bekend. Hiervan hebben er vijf ‘het ontbijt’ als onderwerp. Het bekendste werk is Belle chocolatière in de Staatliche Kunstsammlungen te Dresden. Het schilderij toont een kamermeisje dat een kopje chocolade op een dienbord draagt. Toen Liotard in Nederland dit thema opnieuw hanteerde, was hij duidelijk geïnspireerd door werken als het Ontbijt van de kat van Gabriël Metsu. Toch koos hij niet voor een keukeninterieur zoals te zien is in dit schilderij van Metsu of in het toentertijd nog redelijk onbekende Melkmeisje van Vermeer.

Gabriël Metsu, Vrouw aan de maaltijd, bekend als ‘Het ontbijt van de kat’, ca. 1661-64 | olieverf op doek, 34 × 27 cm | Rijksmuseum, Amsterdam

3 / 3

La liseuse

In de genrestukken van Liotard zit vaak iets dubbelzinnigs. Deze pastel gaf hij de titel La liseuse, maar hij beschreef het werk ook als een portret van zijn nichtje, Marianne Lavergne die een Lyonnaise kostuum draagt. Liotard beschouwde het als een van zijn topstukken en nam het mee als voorbeeld van zijn beste werk toen hij voor het eerst het hof van Versailles bezocht. Er is geen bewijs dat Hollands meisje aan het ontbijt ook een portret is, hoewel Liotard bijna altijd naar het leven werkte. Met deze twee ingetogen schilderijen toont het Rijksmuseum Liotard op zijn best, zowel in olieverf als pastel.

Jean-Étienne Liotard, La liseuse, 1746 | pastel op perkament, 54,5 x 43 cm | Rijksmuseum, Amsterdam