Crowdfunding
Op de bres voor Hieronymus
In het dorpje Stavenisse is een parel te vinden: het praalgraf van Hieronymus van Tuyll van Serooskerke, gemaakt door Rombout Verhulst. Maar niet voor lang meer: het marmer brokkelt langzaam af. Daarom springt de Vereniging Rembrandt bij - hopelijk met uw steun.
Gelukt!
Mede dankzij deze crowdfunding is de Hervormde kerk in Stavenisse erin geslaagd het benodigde geld voor de restauratie op te halen. De crowdfunding is daarom beëindigd.
Herstel van pracht en praal
Het Zeeuwse Stavenisse is niet de eerste plek waar je aan denkt bij 17de-eeuwse Hollandse beeldhouwkunst van wereldklasse. Toch staat daar een van de meest ambitieuze praalgraven van Rombout Verhulst, de belangrijkste beeldhouwer van zijn tijd. Enkele jaren geleden werd duidelijk dat langdurige inwerking van zout water het grafmonument onherstelbaar dreigt te beschadigen. Kerkrentmeester Rien de Graaf ging op zoek naar middelen voor de noodzakelijke restauratie en vond verschillende publieke en private partijen bereid om bij te dragen, waaronder de Vereniging Rembrandt.
Grafmonument voor Hieronymus
Stavenisse ligt op het eiland Tholen, in het oosten van Zeeland. De kerk is een van de markantste gebouwen in het ruim 1700 inwoners tellende dorp. Wat deze kerk uit de vroege 20ste eeuw voor de liefhebber vooral het bezoeken waard maakt, zijn de in 1672 voltooide toren en kapel met daarin het grafmonument van Hieronymus van Tuyll van Serooskerke.
'Het grafmonument in de kerk van Stavenisse kan zonder twijfel gerekend worden tot de beste 17de-eeuwse beeldhouwkunst van ons land.'
Frits Scholten senior conservator beeldhouwkunst van het Rijksmuseum
Graf van een ambachtsheer
Rien de Graaf, kerkrentmeester sinds 2011, woont al zijn hele leven in Stavenisse. Toch zag hij pas hoe mooi het praalgraf is toen hij tijdens een catechisatieles de kans kreeg het van dichtbij te bekijken. Inmiddels weet De Graaf dat praalgraf is opgericht voor Hieronymus van Tuyll van Serooskerke, ambachtsheer van Tienhoven, Stavenisse en Sint-Annaland. Inwoners van het dorp kennen zijn naam niet alleen vanwege het grafmonument, maar ook door het slot dat hij in 1653 net buiten het dorp liet bouwen, en waarvan de fundamenten nog altijd bewaard zijn.
Opdracht voor Verhulst
Na Hieronymus’ overlijden in 1669 werd Rombout Verhulst, destijds de belangrijkste beeldhouwer van de Republiek, ingeschakeld om een praalgraf te maken. Het werd een imposant graf, uitgevoerd in wit Carrara-marmer en Noir de Mazy uit de Ardennen. Verhulst gaf de overledene in volle wapenuitrusting weer, gelegen op een tombe – ontspannen, alsof hij in slaap is. Achter hem houden putti zijn helm en handschoenen vast. Aan weerszijden van de twee brede pilasters in de achterwand zijn 32 kwartierwapens te zien van de overledene en zijn tweede echtgenote, Margaretha Huyssen, en in het midden een gedenksteen met een grafschrift.
Detail van de tombe waarop de schade goed is te zien - het marmer is dof en schilferig, en vertoont op verschillende plaatsen scheuren
Barsten en vlekken
Helaas verkeert het praalgraf niet langer in optimale staat. Door het marmer lopen flinke barsten. Ook komen stukjes steen los op de aders van het marmer. Verder zijn op het oppervlak talloze doffe, witte plekken te zien, die hier en daar ook beginnen te schilferen. Dit proces, veroorzaakt door zoutkristallen die door uitzetting het marmer beschadigen, wordt ook wel versuikering genoemd. Dit proces is waarschijnlijk al eeuwen aan de gang, maar zal zijn versneld door de Watersnood die Stavenisse in 1953 overspoelde. Ook in de kerk stond het water meer dan drie meter hoog.
Hoognodige restauratie
Het verval van het monument is al eeuwen aan de gang, maar lijkt de laatste jaren steeds sneller te gaan. Daarom wordt het grondig onder handen genomen. Het zal worden gedemonteerd, waarna de losse onderdelen in een op maat gemaakt bad met een pompinstallatie worden gelegd om te ontzouten. Elk onderdeel moet maandenlang worden gespoeld. Daarna begint het restaureren: het repareren van scheuren, het vastzetten van losse delen en het aanvullen van verdwenen stukjes. De hele operatie zal anderhalf tot twee jaar in beslag nemen. Totale kosten: bijna 600.000 euro – een bedrag dat niet op te brengen is voor de hervormde kerkelijke gemeente, te meer omdat zij al bezig was met de restauratie van de kapel en de kerk.
Afbeelding bij een krantenbericht over de Watersnoodsramp in Stavenisse, 1953
Grootschalige inzamelactie
De financiering van de restauratie van het kerkgebouw, dat de hoogste prioriteit had voor het kerkbestuur, is al bijna rond, deels uit eigen middelen. De kapel is inmiddels opgeknapt. Voor de restauratie van het grafmonument was de kerk volledig afhankelijk van steun van derden. De provincie Zeeland toonde zich bereid 70 procent van de kosten op zich te nemen, maar kan die subsidie pas verstrekken als de kerk zelf het resterende bedrag van 180.000 euro bij elkaar heeft. De Graaf wist een toezegging van 30.000 euro bij de gemeente Tholen los te krijgen, kreeg enkele toezeggingen van plaatselijke bedrijven en zocht vervolgens stad en land af naar fondsen die willen bijdragen.
Uitzonderlijke kwaliteit
De Graaf schreef ook de Vereniging Rembrandt aan. In de regel draagt de Vereniging niet bij aan restauraties van kunstwerken van niet-museale instellingen, maar gezien het grote belang en de uitzonderlijke kwaliteit van dit werk van Rombout Verhulst besloot het bestuur een uitzondering te maken. Voorwaarde is wel dat het monument een museale bestemming zal krijgen wanneer het niet meer ter plaatse kan worden getoond.
